Projekty

Rok 2023 w głównej mierze poświęcony był działaniom związanym z obchodami Roku Kodeksu Supraskiego, ustanowionego uchwałą Sejmiku Województwa Podlaskiego , w 1000-lecie jego powstania, w 500-lecie przybycia Kodeksu do Supraśla oraz w 200-lecie odnalezienia Kodeksu w supraskim monasterze i wprowadzeniu go do obiegu naukowego. Kodeks należy do najcenniejszych zabytków języka starocerkiewnosłowiańskiego i największych skarbów chrześcijańskiej kultury słowiańskiej i światowej. O jego wyjątkowej wadze decyduje fakt, że dokumentuje proces kształtowania się wschodniosłowiańskiego kręgu kulturowego. Jednym z ważniejszym działań obchodów była Międzynarodowa Konferencja Naukowa pt. „1000-500-200. Kodeks Supraski i jego odkrywca ks. Michał Bobrowski”, która odbyła się w dniach 22 – 24 września 2023 r. Gospodarzami wydarzenia byli: Prawosławny Arcybiskup Białostocki i Gdański dr hab. Jakub (Kostiuczuk) prof. CHAT, Marszałek Województwa podlaskiego dr Artur Kosicki, Ambasador Republiki Bułgarii w Rzeczpospolitej Polskiej Margarita Ganewa. Było to niezwykle prestiżowe wydarzenie, zarówno ze względu na współorganizatorów, jak i pozyskane patronaty. Partnerem Strategicznym wydarzenia było Województwo Podlaskie. W skład Komitetu Organizacyjnego weszli: Województwo Podlaskie, Prawosławna Diecezja Białostocko-Gdańska, Prawosławny Monaster Zwiastowania NMP w Supraślu, Ambasada Republiki Bułgarii w Polsce, Konsul Honorowy Republiki Bułgarii w Białymstoku Witold Karczewski, prof. Aleksander Naumow, Akademia Supraska / Fundacja „Oikonomos”. Został powołany również Komitet Honorowy obchodów Roku Kodeksu Supraskiego w województwie podlaskim, w skład którego weszli: Jego Eminencja Wielce Błogosławiony Sawa, Metropolita Warszawski i całej Polski, Jej Ekscelencja Pani Margarita Ganeva, Ambasador Republiki Bułgarii w RP, prof. Piotr Gliński, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojewoda podlaski Bohdan Paszkowski i dr Tomasz Makowski, Dyrektor Biblioteki Narodowej.

Wszystkie  działania objęte zostały Patronatem Honorowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy. Uroczysta inauguracja czterodniowego sympozjum odbyła się 22 września w Auli Magna Pałacu Branickich w Białymstoku. Uroczystość rozpoczęła się wystąpieniem trzech chórów: Armonia, Katapetasma i Fili. Artyści wykonali utwory z płyty „Muzyczny Kodeks Supraski” nagranej w ramach obchodów Roku Kodeksu Supraskiego. List JE Metropolity Warszawskiego i całej Polski Sawy skierowany do uczestników konferencji odczytał Arcybiskup Bielski Grzegorz. Punktem kulminacyjnym wieczoru był wykład inaugurujący wygłoszony przez Prawosławnego Arcybiskupa Białostockiego i Gdańskiego dra hab. Jakuba (Kostiuczuka), prof. CHAT.  Otwarte sesje naukowe poświęcone Kodeksowi Supraskiemu odbyły się w dniach 23-24 września w Auli Akademii Supraskiej w Supraślu. Z referatami wystąpili wybitni specjaliści filolodzy, teolodzy, historycy sztuki, z ośrodków naukowych w Sofii i Szumenu, Rzymu, Wilna oraz Wenecji. Polskę reprezentowali uczeni z uniwersytetów: Jagiellońskiego, Warszawskiego, Łódzkiego, Poznańskiego oraz Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. Uczestnicy mieli również okazję zapoznać się z oryginałem rękopisu przechowywanym w Bibliotece Narodowej w Warszawie. 25 września organizowany został wyjazd terenowy uczestników konferencji do miejsc związanych z Kodeksem Supraskim i jego odkrywcą. W ramach konferencji odbyły się również tak symboliczne wydarzenia jak posadzenie przy klasztorze w Supraślu dębu upamiętniającego odnalezienie Kodeksu, odsłonięcie tablicy pamiątkowej ufundowanej dla uczczenia tradycji cyrylo-metodiańskiej, jak również odsłonięcie przy monasterze rzeźby kamiennej w kształcie pulpitu z otwartą księgą symbolizującą Kodeks.

Kolejne działania organizowane w ramach obchodów Roku Kodeksu Supraskiego obejmowały wydanie książki dla dzieci, której zadaniem było przybliżenie najmłodszym historii rękopisu, a także wykonanie kolejnych dwóch rzeźb upamiętniających ten cenny zabytek piśmiennictwa słowiańskiego. Książka dla dzieci pt. „Wędrująca księga” została napisana przez Anetę Prymakę-Oniszk, pisarkę i dziennikarkę, a uzupełnieniem historii są ilustracje prof. Małgorzaty Dmitruk i prof. Ryszarda Kajzera, wykładowców na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Kolejne rzeźby kamienne w kształcie pulpitów z otwartą księgą symbolizującą Kodeks, zostały wykonane przez uznanego artystę, Leona Naumiuka. Drugi z pomników został odsłonięty 21 listopada 2023 roku w dniu urodzin i wspomnienia patrona niebiańskiego ks. Michała został odsłonięty drugi pomnik na cmentarzu Parafii Prawosławnej pw. św. Archanioła Michała w Wólce Wygonowskiej, skąd pochodził odkrywca Kodeksu – ks. Michał Bobrowski, profesor archeologii biblijnej na Uniwersytecie Wileńskim, który wprowadził go do obiegu naukowego. Pomnik stanął obok grobu matki ks. Bobrowskiego i jest jednym z elementów upamiętniających postać tego wybitnego naukowca w miejscowości, w której się urodził. Ostatni z pomników został zlokalizowany w Białymstoku przy Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego – Oddziale Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, a następnie przeniesiony
i uroczyście odsłonięty przy Ratuszu w Białymstoku.

Inne działania związane z Rokiem Kodeksu Supraskiego to dwie wystawy plenerowe: „Kodeks Supraski w kontekście relacji bizantyńsko-słowiańskich” oraz „Kodeks wśród Ksiąg Biblioteki Prawosławnego Monasteru w Supraślu”, które były prezentowane na ogrodzeniu Katedry św. Mikołaja Cudotwórcy w Białymstoku oraz na ogrodzeniu monasterskim w Supraślu. Druga z nich była poświęcona najstarszym zbiorom Biblioteki Supraskiej, towarzyszącym Kodeksowi Supraskiemu w 1. połowie XVI w.

Należy też wspomnieć o dwóch wydawnictwach poświęconych Kodeksowi Supraskiemu: trzeciej książce z serii Biblioteczka Akademii Supraskiej oraz płycie ,,Muzyczny Kodeks Supraski”. Ich promocja odbyła się w listopadzie 2023 r. w Centrum Kultury Prawosławnej
w Białymstoku. Książka pt. „Święta i święci Kodeksu Supraskiego” została opracowana przez Jarosława Charkiewicza, a wspomniane wydawnictwo muzyczne przez Michała Uścinowicza.

Zwieńczeniem obchodów była promocja pierwszego wydania tłumaczenia Kodeksu Supraskiego na język polski, jedyny język nowożytny, na który jest przetłumaczony Kodeks, w Książnicy Podlaskiej. Nad przekładem pracowało 28 specjalistów z całej Polski pod ogólną redakcją ks. Henryka Paprockiego przy współpracy prof. Aleksandra Naumowa i ks. Jarosława Jóźwika. Egzemplarze z limitowanej edycji trafiły m.in. do hierarchów oraz władz państwowych i samorządowych, tłumaczy, recenzentów i innych osób, które przy wydawnictwie pracowały. Promocja pierwszego wydania, realizowanego wspólnie z Książnicą Podlaską odbyła się 7 grudnia. O znaczeniu Kodeksu Supraskiego oraz jego pierwszego tłumaczenia na język nowożytny mówił wybitny slawista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego Aleksander Naumow. W Książnicy Podlaskiej obecni byli także: JE Najprzewielebniejszy Andrzej Biskup Supraski, przedstawiciele Województwa Podlaskiego,
konsul honorowy Bułgarii w Białymstoku Witold Karczewski, filolodzy słowiańscy m.in. z Łodzi, Warszawy, Krakowa. Pierwszy nakład tłumaczenia to seria wyjątkowa, oprawiona w skórę i przeznaczona dla osób szczególnie zaangażowanych w obchody Roku Kodeksu Supraskiego. Jeden z egzemplarzy zostanie podarowany prezydentowi Andrzejowi Dudzie, który obchody Roku Kodeksu Supraskiego w Województwie Podlaskim objął honorowym patronatem.

Koordynatorem obchodów był ks. Jarosław Jóźwik.
Partnerem strategicznym przedsięwzięcia było Województwo Podlaskie.